هر بار که دو مسلمان در چیزی اختلاف کردند از همدیگر دوری کنند، در بین مسلمانان عصمت و اخوّتی باقی نمی‌ماند

🔹ابن تیمیه رحمه الله می‌گوید: «وقد كان العلماء من الصحابة والتابعين ومن بعدهم إذا تنازعوا في الأمر اتبعوا أمر الله تعالى في قوله : { فإن تنازعتم في شيء فردوه إلى الله والرسول إن كنتم تؤمنون بالله واليوم الآخر ذلك خير وأحسن تأويلا } وكانوا يتناظرون في المسألة مناظرة مشاورة ومناصحة وربما اختلف قولهم في المسألة العلمية والعملية مع بقاء الألفة والعصمة وأخوة الدين . نعم من خالف الكتاب المستبين والسنة المستفيضة أو ما أجمع عليه سلف الأمة خلافا لا يعذر فيه فهذا يعامل بما يعامل به أهل البدع .
فعائشة أم المؤمنين رضي الله عنها قد خالفت ابن عباس وغيره من الصحابة في أن محمدا صلى الله عليه وسلم رأى ربه وقالت : " من زعم أن محمدا رأى ربه فقد أعظم على الله تعالى الفرية " وجمهور الأمة على قول ابن عباس مع أنهم لا يبدعون المانعين الذين وافقوا أم المؤمنين رضي الله عنها وكذلك أنكرت أن يكون الأموات يسمعون دعاء الحي لما قيل لها : إن النبي صلى الله عليه وسلم قال : [ ص: 173 ] { ما أنتم بأسمع لما أقول منهم } " فقالت : إنما قال : إنهم ليعلمون الآن أن ما قلت لهم حق . ومع هذا فلا ريب أن الموتى يسمعون خفق النعال كما ثبت عن رسول الله صلى الله عليه وسلم { وما من رجل يمر بقبر الرجل كان يعرفه في الدنيا فيسلم عليه إلا رد الله عليه روحه حتى يرد عليه السلام } صح ذلك عن النبي صلى الله عليه وسلم إلى غير ذلك من الأحاديث . وأم المؤمنين تأولت والله يرضى عنها . وكذلك معاوية نقل عنه في أمر المعراج أنه قال : إنما كان بروحه والناس على خلاف معاوية رضي الله عنه ومثل هذا كثير .
وأما الاختلاف في " الأحكام " فأكثر من أن ينضبط ولو كان كلما اختلف مسلمان في شيء تهاجرا لم يبق بين المسلمين عصمة ولا أخوة ولقد كان أبو بكر وعمر رضي الله عنهما سيدا المسلمين يتنازعان في أشياء لا يقصدان إلا الخير وقد قال النبي صلى الله عليه وسلم لأصحابه يوم بني قريظة : { لا يصلين أحد العصر إلا في بني قريظة فأدركتهم العصر في الطريق فقال قوم : لا نصلي إلا في بني قريظة وفاتتهم العصر . وقال قوم : لم يرد منا تأخير الصلاة فصلوا في الطريق فلم يعب واحدا من الطائفتين } . أخرجاه في الصحيحين من حديث ابن عمر».
🗒مجموع الفتاوی ج 24 صص 172-173.
🔸ترجمه: «علمای صحابه و تابعین و بعد از آنان هرگاه دربارۀ ‌امری تنازع می‌کردند از این امر خداوند پیروی می‌کردند که می‌فرماید: ﴿فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمۡ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلًا٥٩﴾ [النساء: 59]
«و اگر در چیزی اختلاف کردید، آن را به الله و پیامبر باز گردانید؛ اگر به الله و روز قیامت ایمان دارید، این بهتر و خوش فرجام‌تر است».
و دربارۀ یک مساله که مناظره می‌کردند مناظره شان به شکل مشاوره و مناصحه بود و ممکن بود که دربارۀ مساله‌ای علمی‌ و عملی سخنانشان با هم احتلاف پیدا کند اما با این حال الفت و عصمت و اخوّت دینی در بینشان باقی می‌ماند. بله، هرکس با کتاب آشکار و سنّت منتشره مخالفت کند یا با آنچه که سلف امّت بر آن اجماع کرده است مخالفت کند مخالفتی که در آن معذور نباشد پس با چنین کسی همانند اهل بدعت برخورد می‌شود.
➖و عایشه‌ام المومنین رضی الله عنها با ابن عباس و دیگر از صحابه دربارۀ اینکه محمد صلی الله علیه وسلم پروردگارش را دیده است مخالفت کرد و گفت: "هرکس گمان کند که محمد پروردگارش را دیده است پس بزرگترین افترا را بر خداوند متعال بسته است". و جمهور امّت بر قول ابن عباس هستند همراه با اینکه آنان مخالفانشان از کسانی که با ام المومنین رضی الله عنها موافقت کرده باشند را تبدیع نمی‌کنند.
➖و به همان شکل عایشه رضی الله عنها انکار کرد که مردگان صدای زنده را بشنوند، هنگامی ‌که به عایشه گفته شد پیامبر صلی الله علیه وسلم گفته است: "شما شنواتر از آنان در آنچه که می‌گویم نیستید" گفت: همانا پیامبر فرمود: "آن‌ها هم اکنون می‌دانند که آنچه به آنان گفتم حق است". و همراه با این شکی وجود ندارد که مردگان صدای کفش پا را می‌شنوند، همچنین از پیامبر صلی الله علیه وسلم به ثبوت رسیده که: "هیچ کسی نیست که از قبر شخصی عبور کند که او را در دنیا می‌شناخت و به او سلام کند، جز اینکه خداوند روحش را به او برمی‌گرداند تا جواب سلامش را بدهد". این موضوع از پیامبر صلی الله علیه وسلم در احادیث دیگری به ثبوت رسیده است. و ام المومنین تأویل نمود و خداوند از او راضی باد.
➖و همچنین از معاویه نقل شده که دربارۀ مسالۀ معراج گفته است: "معراج پیامبر با روحش بوده است" و مردم بر خلاف معاویه رضی الله عنه هستند و امثال اینها بسیار است.
و اما اختلاف در احکام که بیشتر از آنی است که در شمار آید و اگر هر بار که دو مسلمان در چیزی اختلاف کردند از همدیگر دوری کنند، در بین مسلمانان عصمت و اخوّتی باقی نمی‌ماند و بی‌گمان ابو بکر و عمر رضی الله عنهما سرور مسلمانان هستند و در چیزهایی با هم تنازع کردند که قصدی جز خیر نداشتند و به تحقیق پیامبر صلی الله علیه وسلم در روز بنی قریظه به اصحابش گفت: "کسی نماز عصر نخواند مگر در بنی قریظه، سپس موقع عصر در مسیر راه فرا رسید، گروهی گفتند نماز نمی‌خوانیم مگر در بنی قریظه و نماز عصر را از دست دادند. و گروه دیگر گفتند: به تاخیر انداختن نماز از ما خواسته نشده است و در راه نماز خواندند و بر هیچ یک از دو گروه عیبی گرفته نشد". این حدیث در صحیحین از حدیث ابن عمر تخریج شده است».