دیدگاه ابن تیمیه درباره سماع اموات

شيخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله دربارۀ سماع اموات می‌گوید:

 🔹 «وَعَائِشَةُ تَأَوَّلَتْ فِيمَا ذَكَرَتْهُ كَمَا تَأَوَّلَتْ أَمْثَالَ ذَلِكَ. وَالنَّصُّ الصَّحِيحُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مُقَدَّمٌ عَلَى تَأْوِيلِ مَنْ تَأَوَّلَ مِنْ أَصْحَابِهِ وَغَيْرِهِ وَلَيْسَ فِي الْقُرْآنِ مَا يَنْفِي ذَلِكَ فَإِنَّ قَوْلَهُ: {إنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى} إنَّمَا أَرَادَ بِهِ السَّمَاعَ الْمُعْتَادَ الَّذِي يَنْفَعُ صَاحِبَهُ فَإِنَّ هَذَا مَثَلٌ ضُرِبَ لِلْكُفَّارِ وَالْكُفَّارُ تَسْمَعُ الصَّوْتَ لَكِنْ لَا تَسْمَعُ سَمَاعَ قَبُولٍ بِفِقْهِ وَاتِّبَاعٍ كَمَا قَالَ تَعَالَى: {وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً} . فَهَكَذَا الْمَوْتَى الَّذِينَ ضَرَبَ لَهُمْ الْمَثَلَ لَا يَجِبُ أَنْ يُنْفَى عَنْهُمْ جَمِيعُ السَّمَاعِ الْمُعْتَادِ أَنْوَاعَ السَّمَاعِ كَمَا لَمْ يُنْفَ ذَلِكَ عَنْ الْكُفَّارِ؛ بَلْ قَدْ انْتَفَى عَنْهُمْ السَّمَاعُ الْمُعْتَادُ الَّذِي يَنْتَفِعُونَ بِهِ وَأَمَّا سَمَاعٌ آخَرُ فَلَا يُنْفَى عَنْهُمْ»
🔸 ترجمه: «عایشه رضی الله عنها حدیث سماع کشته‌شدگان بدر را به همانند امثال آن حدیث، تاویل کرده است، اما نصّ صحیح پیامبر صلی الله علیه وسلم بر تاویل کسانی از اصحابش و یا غیر آنان که نصش را تاویل کرده‌اند مقدم می‌باشد. و در قرآن چیزی که با آن (سماع اموات) منافات داشته باشد وجود ندارد. چون این فرمودۀ خداوند که می‌فرماید: {إنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى} {و بی‌گمان تو نمی‌توانی (سخنت را) به مردگان بشنوانی} همانا منظورش آن نوع شنیدنی است که صاحبش از آن نفع می‌برد. برای اینکه این آیه مثالی است که برای کفّار زده شده است و کفّار هم صوت را می‌شنوند، لکن به عنوان شنیدنی که آن را قبول کنند و فهم کنند و پیروی کنند، نمی‌شنوند، چنانکه خداوند متعال می فرماید: {وَمَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا كَمَثَلِ الَّذِي يَنْعِقُ بِمَا لَا يَسْمَعُ إلَّا دُعَاءً وَنِدَاءً} {مثل (دعوت‌کنندۀ) کسانی‌که کافر شدند، همچون مثل کسی است که چیزی را بانگ می‌زند که جز صدا و ندایی نمی‌شنود}، پس به همین شکل آن مردگانی که برایشان مثال زده شده است، واجب نیست که از آنان همۀ انواع شنیدن نفی شده باشد، به همان شکل که همۀ انواع شنیدن از کفار نفی نشده است، بلکه تنها آن نوع سماع و شنیدنی که با آن نفع ببرند از آنان نفی شده است، و اما دیگر شنیدن‌ها از آنان نفی نشده است».
🗒مجموع الفتاوی، ج 4 ص 298.