بسم الله والحمد لله والصلاة والسلام علی رسول الله وبعد:
منظور از حدیث:
«واياكم ومحدثات الأمور»؛ «از امور نوپیدا برحذر باشد»، آن نوع از امور نوپیدا است
که به اصلی شرعی یا دلیلی شرعی بازنگردد، پس این حدیث عام است که از آن ارادۀ خاص
شده است.
🔹 امام سلیمان بن عبدالقوی بن عبدالکریم
الطوفی الصرصری ابو الربیع نجم الدین (متوفی 716 هـ) در شرح این حدیث می‌گوید:
«أي: اتقوها واحذروا الأخذ بها فإنها بدعة، والمراد ما أحدث من الأمور غير راجع
إلى أصل، أو دليل شرعي، وإلا فسنة الخلفاء الراشدين من محدثات الأمور، وقد أمرنا
باتباعها وسوَّاها بسنته في وجوب الاقتداء بها، وما ذلك إلا لرجوعها إلى أصل شرعي،
واعتمادها على دليل مرعي، فإذًا قوله: "إياكم ومحدثات الأمور" عام أريد
به الخاص».
🔸ترجمه: «یعنی از امور نوپیدا پروا کنید و از
گرفتن آن برحذر باشد چراکه بدعت است، و مراد: امور نوپیدایی است که به اصلی یا دلیلی
شرعی بازنمی‌گردد وگرنه سنت خلفای راشدین از امور نوپیدایی است که به تبعیت از آن
امر شده است و در واجب بودن اقتدا به آن با سنت نبوی همسان قرار داده شده است و جز
بخاطر اینکه سنت خلفای راشدین هم به اصلی شرعی بازمی‌گردد و اعتمادش بر دلیلی
مراعات شده است، همسان قرار داده نشده است، پس از این فرموده‌اش: {از امور نوپیدا
برحذر باشید} عامی است که از آن ارادۀ خاص شده است».
🗒 التعیین في شرح الأربعين (ص 216).
🔹و اما اين فرمودۀ پیامبر صلی الله علیه وآله
وسلم: «كل بدعة ضلالة»؛ «هر بدعتی گمراهی است»، امام ابو زکریا محیی الدین یحیی بن
شرف النووی (متوفی 676 هـ) دربارۀ آن می‌گوید: «هَذَا عَامٌّ مَخْصُوصٌ
وَالْمُرَادُ غَالِبُ الْبِدَعِ قَالَ أَهْلُ اللُّغَةِ هِيَ كُلُّ شَيْءٍ عُمِلَ
عَلَى غَيْرِ مِثَالٍ سَابِقٍ قَالَ الْعُلَمَاءُ الْبِدْعَةُ خَمْسَةُ أَقْسَامٍ
وَاجِبَةٌ وَمَنْدُوبَةٌ وَمُحَرَّمَةٌ وَمَكْرُوهَةٌ وَمُبَاحَةٌ فَمِنَ
الْوَاجِبَةِ نَظْمُ أدلة المتكلمين لِلرَّدِّ عَلَى الْمَلَاحِدَةِ
وَالْمُبْتَدِعِينَ وَشِبْهُ ذَلِكَ وَمِنَ الْمَنْدُوبَةِ تَصْنِيفُ كُتُبِ
الْعِلْمِ وَبِنَاءُ الْمَدَارِسِ وَالرُّبُطِ وَغَيْرُ ذَلِكَ وَمِنَ الْمُبَاحِ
التَّبَسُّطُ فِي أَلْوَانِ الْأَطْعِمَةِ وَغَيْرُ ذَلِكَ وَالْحَرَامُ
وَالْمَكْرُوهُ ظَاهِرَانِ وَقَدْ أَوْضَحْتُ الْمَسْأَلَةَ بِأَدِلَّتِهَا
الْمَبْسُوطَةِ فِي تَهْذِيبِ الْأَسْمَاءِ وَاللُّغَاتِ فَإِذَا عُرِفَ مَا
ذَكَرْتُهُ عُلِمَ أَنَّ الْحَدِيثَ مِنَ الْعَامِّ الْمَخْصُوصِ وَكَذَا مَا أَشْبَهَهُ
مِنَ الْأَحَادِيثِ الْوَارِدَةِ وَيُؤَيِّدُ مَا قُلْنَاهُ قَوْلُ عمر بن الخطاب رضي
الله عنه في التَّرَاوِيحِ نِعْمَتِ الْبِدْعَةُ وَلَا يَمْنَعُ مِنْ كَوْنِ
الْحَدِيثِ عَامًّا مَخْصُوصًا قَوْلُهُ كُلُّ بِدْعَةٍ مُؤَكَّدًا بِكُلِّ بَلْ
يَدْخُلُهُ التَّخْصِيصُ مَعَ ذَلِكَ كَقَوْلِهِ تَعَالَى تُدَمِّرُ كُلَّ
شَيْءٍ».
🔸ترجمه: «این حدیث، عامِ مخصوص است و منظور
از آن غالب بدعت‌هاست. اهل لغت می‌گوید: بدعت هر آن چیزی است که بدون اینکه مثال و
مانند پیشینی داشته باشد به عمل آمده باشد. علما می‌گویند: بدعت پنج بخش است:
واجب، مندوب، حرام، مکروه، مباح. از بدعت‌های واجب: نظم و ترتیب دادن به ادلۀ
متکلمین برای رد دادن بر ملحدان و مبتدعان و همانند آنهاست. و از بدعت‌های مندوب:
تصنیف و نوشتن کتب علم و ساختن مدارس و کاروان سراها و نحو اینهاست. و از بدعت‌های
مباح: توسّع در غذاهای مختلف و رنگارنگ و نحو اینهاست. و حرام و مکروه نیز واضح
هستند. و این مساله را با ادلۀ آن به طور مفصل در "تهذیب الأسماء
واللغات" توضیح داده‌ام. اگر آنچه ذکر کردم فهمیده شود، پس دانسته می‌شود که
حدیث مورد بحث از جملۀ عام مخصوص است و احادیث وارده که شبیه این حدیث هستند نیز
همینطور هستند. و آنچه گفتیم را این سخن عمر بن الخطاب دربارۀ نماز تراویح تایید می‌کند
که گفت: «نِعمَتِ البدعَةُ»؛ «بدعت نیکویی است». و اما اینکه در متن حدیث با
عبارت: «کل بدعة» بر آن تاکید کرده است، پس مانع این نمی‌شود که این حدیث از جملۀ
عام مخصوص نباشد، بلکه همراه با این تاکیدی که در حدیث آمده است باز این حدیث داخل
در عام مخصوص است، همانند این فرمودۀ باری تعالی: ﴿تُدَمِّرُ كُلَّ شَيْءٍ
بِأَمْرِ رَبِّهَا﴾ [الأحقاف: 25] {(باد) همه چیز را به فرمان پروردگارش (ویران و)
نابود می‌کند}».
🗒 المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج
(6/154-155).
🔹و امام احمد بن علي بن حجر ابوالفضل العسقلاني
(متوفی 728 هـ) می‌گوید: «والمحدثات بِفَتْحِ الدَّالِّ جَمْعُ مُحْدَثَةٍ وَالْمُرَادُ
بِهَا مَا أُحْدِثَ وَلَيْسَ لَهُ أَصْلٌ فِي الشَّرْعِ وَيُسَمَّى فِي عُرْفِ
الشَّرْعِ بِدْعَةً وَمَا كَانَ لَهُ أَصْلٌ يَدُلُّ عَلَيْهِ الشَّرْعُ فَلَيْسَ
بِبِدْعَةٍ فَالْبِدْعَةُ فِي عُرْفِ الشَّرْعِ مَذْمُومَةٌ بِخِلَافِ اللُّغَةِ
فَإِنَّ كُلَّ شَيْءٍ أُحْدِثَ عَلَى غَيْرِ مِثَالٍ يُسَمَّى بِدْعَةً سَوَاءٌ
كَانَ مَحْمُودًا أَوْ مَذْمُومًا وَكَذَا الْقَوْلُ فِي الْمُحْدَثَةِ وَفِي
الْأَمْرِ الْمُحْدَثِ الَّذِي وَرَدَ فِي حَدِيثِ عَائِشَةَ مَنْ أَحْدَثَ فِي
أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ كَمَا تَقَدَّمَ شَرْحُهُ وَمَضَى
بَيَانُ ذَلِكَ قَرِيبًا فِي كِتَابِ الْأَحْكَامِ وَقَدْ وَقَعَ فِي حَدِيثِ
جَابِرٍ الْمُشَارِ إِلَيْهِ وَكُلُّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ وَفِي حَدِيثِ
الْعِرْبَاضِ بْنِ سَارِيَةَ وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ فَإِنَّ كُلَّ
بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ وَهُوَ حَدِيثٌ أَوَّلُهُ وَعَظَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَوْعِظَةً بَلِيغَةً فَذَكَرَهُ وَفِيهِ هَذَا
أَخْرَجَهُ أَحْمَدُ وَأَبُو دَاوُد وَالتِّرْمِذِيّ وَصَححهُ بن ماجة وبن
حِبَّانَ وَالْحَاكِمُ وَهَذَا الْحَدِيثُ فِي الْمَعْنَى قَرِيبٌ مِنْ حَدِيثِ
عَائِشَةَ الْمُشَارِ إِلَيْهِ وَهُوَ مِنْ جَوَامِعِ الْكَلِمِ قَالَ
الشَّافِعِيُّ الْبِدْعَةُ بِدْعَتَانِ مَحْمُودَةٌ وَمَذْمُومَةٌ فَمَا وَافَقَ
السُّنَّةَ فَهُوَ مَحْمُودٌ وَمَا خَالَفَهَا فَهُوَ مَذْمُومٌ أَخْرَجَهُ أَبُو
نُعَيْمٍ بِمَعْنَاهُ مِنْ طَرِيقِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْجُنَيْدِ عَنِ
الشَّافِعِيِّ وَجَاءَ عَنِ الشَّافِعِيِّ أَيْضًا مَا أَخْرَجَهُ الْبَيْهَقِيُّ
فِي مَنَاقِبِهِ قَالَ الْمُحْدَثَاتُ ضَرْبَانِ مَا أُحْدِثُ يُخَالِفُ كِتَابًا
أَوْ سُنَّةً أَوْ أَثَرًا أَوْ إِجْمَاعًا فَهَذِهِ بِدْعَةُ الضَّلَالِ وَمَا
أُحْدِثُ مِنَ الْخَيْرِ لَا يُخَالِفُ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ فَهَذِهِ مُحْدَثَةٌ
غَيْرُ مَذْمُومَةٍ».
🔸ترجمه: «محدثات با فتحه بر روی دال، جمع
محدثه است و مراد از آن، چیزی است که به تازگی پیدا شده و اصلی در شرع ندارد و در
عرف شرع بدعت نامیده می‌شود. و آنچه که اصلی شرعی دارد و شرع بر آن دلالت می‌کند
بدعت نیست. پس بدعت در عرف شرع مذموم است؛ بر خلاف لغت. پس هر آنچه که بدون مثال و
نمونه ایجاد شده باشد بدعت نامیده می‌شود حال فرقی نمی‌کند که پسندیده باشد یا
مذموم. و صحبت دربارۀ نوپیدا و امور نوپیدایی که در حدیث عایشه آمده است نیز همینطور
است، یعنی این حدیث: {هرکس در این امر ما چیزی ایجاد نماید که از آن نیست، پس مردود
است}. و در حدیث جابر چنین آمده است: {هر بدعتی گمراهی است} و در حدیث العرباض بن
ساریه چنین آمده است: {از امور نوپیدا برحذر باشید چون هر بدعتی گمراهی است} ...
الشافعی می‌گوید: بدعت دو نوع است: پسندیده و ناپسندیده، پس آنچه موافق با سنت
باشد پسندیده است و آنچه که مخالف آن باشد ناپسند است. ابونعیم این را به معنایش
از طریق ابراهیم بن الجنید از الشافعی تخریج کرده است. و باز از الشافعی آمده در
آنچه که البیهقی در مناقبش از او تخریج کرده است که گفته است: محدثات و نوپیداها
دو بخش است: آنچه که مخالف با کتاب یا سنت یا اثر یا اجماع ایجاد شده باشد، که این
بدعت گمراهی است. و آنچه از خیر ایجاد شده باشد که مخالف چیزی از اینها نباشد، که
این نوپیدایی ناپسند نیست».
🗒 فتح الباری شرح صحیح البخاری (13/252).
🔹و امام عبدالرحمن بن أبی بکر جلال الدین السیوطی
(متوفی 911 هـ) می‌گوید: «قَالَ الْقُرْطُبِيُّ يَعْنِي الْمُحْدَثَاتِ الَّتِي
لَيْسَ فِي الشَّرِيعَةِ أَصْلٌ يَشْهَدُ لَهَا بِالصِّحَّةِ وَهِيَ الْمُسَمَّاةُ
بِالْبِدَعِ».
🔸ترجمه: «قرطبی گفته که مراد از محدثات، نوپیداهایی
است که در شریعت اصلی که برای صحت آن شهادت بدهد نداشته باشد، که به بدعت نام گذاری
شده است».
🗒 حاشیة السیوطی علی سنن النسائی
(3/188-189).
🔹و امام احمد بن محمد بن أبی بکر بن عبدالملک
القسطلانی القتیبی المصری، ابوالعباس شهاب الدین (متوفی 923 هـ) می‌گوید: «والمراد
بها البدع والضلالات من الأفعال والأقوال والبدعة كل شيء عمل على غير مثال سابق،
وفي الشرع أحداث ما لم يكن في عهد رسول الله -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ-
فإن كان له أصل يدل عليه الشرع فليس ببدعة. قال إمامنا الشافعي -رحمه الله- البدعة
بدعتان محمودة ومذمومة فما وافق السُّنّة فهو محمود وما خالفها فهو مذموم وأخرجه
أبو نعيم بمعناه من طريق إبراهيم بن الجنيد عن الشافعي وعند البيهقي في مناقب
الشافعي: أنه قال المحدثات ضربان ما أحدث مخالفًا كتابًا أو سُنّة أو أثرًا أو
إجماعًا فهذه بدعة الضلالة وما أحدث من الخير لا يخالف شيئًا من ذلك فهذه محدثة
غير مذمومة».
🔸ترجمه: «مراد از آن، بدعت‌ها و گمراهی‌هایی
از افعال و اقوال است. و بدعت هر چیزی است که بر غیر نمونۀ پیشین به عمل آمده
باشد. و در شرع: ایجاد چیزی است که در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم
نبوده است؛ اما اگر اصلی برای آن وجود داشت که شرع بر آن دلالت می‌کرد پس بدعت
نخواهد بود. اماممان الشافعی رحمه الله گفته است: بدعت دو نوع است: پسندیده و
ناپسندیده، پس آنچه موافق با سنت باشد پسندیده است و آنچه که مخالف آن باشد ناپسند
است. ابونعیم این را به معنایش از طریق ابراهیم بن الجنید از الشافعی تخریج کرده
است. و البیهقی در مناقب الشافعی تخریج کرده که الشافعی گفته است: محدثات و نوپیداها
دو بخش است: آنچه که مخالف با کتاب یا سنت یا اثر یا اجماع ایجاد شده باشد، که این
بدعت گمراهی است. و آنچه از خیر ایجاد شده باشد که مخالف چیزی از اینها نباشد، که
این نوپیدایی ناپسند نیست».
🗒 ارشاد الساری لشرح صحیح البخاری (10/301).
🔹و امام علی بن سلطان محمد ابوالحسن نور الدین
الملا الهروی القاری (متوفی 1014 هـ) می‌گوید: «(ضَلَالَةٌ) : قَالَ فِي " الْأَزْهَارِ
"، أَيْ: كُلُّ بِدْعَةٍ سَيِّئَةٍ ضَلَالَةٌ لِقَوْلِهِ عَلَيْهِ الصَّلَاةُ
وَالسَّلَامُ: " مَنْ سَنَّ فِي الْإِسْلَامِ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ
أَجْرُهَا وَأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا ". وَجَمَعَ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ
الْقُرْآنَ، وَكَتَبَهُ زِيدٌ فِي الْمُصْحَفِ، وَجُدِّدَ فِي عَهْدِ عُثْمَانَ
رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ. قَالَ النَّوَوِيُّ: الْبِدْعَةُ كُلُّ شَيْءٍ عُمِلَ
عَلَى غَيْرِ مِثَالٍ سَبَقَ، وَفِي الشَّرْعِ إِحْدَاثُ مَا لَمْ يَكُنْ فِي
عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - وَقَوْلُهُ: "
كُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ " عَامٌ مَخْصُوصٌ. قَالَ الشَّيْخُ عِزُّ الدِّينِ
بْنُ عَبْدِ السَّلَامِ فِي آخِرِ كِتَابِ " الْقَوَاعِدِ ":
الْبِدْعَةُ إِمَّا وَاجِبَةٌ كَتَعَلُّمِ النَّحْوِ لِفَهْمِ كَلَامِ اللَّهِ
وَرَسُولِهِ وَكَتَدْوِينِ أُصُولِ الْفِقْهِ وَالْكَلَامِ فِي الْجَرْحِ
وَالتَّعْدِيلِ، وَإِمَّا مُحَرَّمَةٌ كَمَذْهَبِ الْجَبْرِيَّةِ وَالْقَدَرِيَّةِ
وَالْمُرْجِئَةِ وَالْمُجَسِّمَةِ، وَالرَّدُّ عَلَى هَؤُلَاءِ مِنَ الْبِدَعِ
الْوَاجِبَةِ لِأَنَّ حِفْظَ الشَّرِيعَةِ مِنْ هَذِهِ الْبِدَعِ فَرْضُ
كِفَايَةٍ، وَإِمَّا مَنْدُوبَةٌ كَإِحْدَاثِ الرُّبُطِ وَالْمَدَارِسِ، وَكُلُّ
إِحْسَانٍ لَمْ يُعْهَدْ فِي الصَّدْرِ الْأَوَّلِ، وَكَالتَّرَاوِيحِ أَيْ
بِالْجَمَاعَةِ الْعَامَّةِ وَالْكَلَامُ فِي دَقَائِقِ الصُّوفِيَّةِ، وَإِمَّا
مَكْرُوهَةٌ كَزَخْرَفَةِ الْمَسَاجِدِ وَتَزْوِيقِ الْمَصَاحِفِ يَعْنِي عِنْدَ
الشَّافِعِيَّةِ وَأَمَّا عِنْدَ الْحَنَفِيَّةِ فَمُبَاحٌ، إِمَّا مُبَاحَةٌ
كَالْمُصَافَحَةِ عَقِيبِ الصُّبْحِ وَالْعَصْرِ أَيْ عِنْدَ الشَّافِعِيَّةِ
أَيْضًا، وَإِلَّا فَعِنْدَ الْحَنَفِيَّةِ مَكْرُوهٌ، وَالتَّوَسُّعُ فِي
لَذَائِذِ الْمَآكِلِ وَالْمَشَارِبِ، وَالْمَسَاكِنِ، وَتَوْسِيعِ الْأَكْمَامِ،
وَقَدِ اخْتُلِفَ فِي كَرَاهَةِ بَعْضِ ذَلِكَ أَيْ كَمَا قَدَّمْنَا. قَالَ
الشَّافِعِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ: مَا أُحْدِثَ مِمَّا يُخَالِفُ الْكِتَابَ أَوِ
السُّنَّةَ أَوِ الْأَثَرَ أَوِ الْإِجْمَاعَ فَهُوَ ضَلَالَةٌ، وَمَا أُحْدِثَ
مِنَ الْخَيْرِ مِمَّا لَا يُخَالِفُ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ فَلَيْسَ بِمَذْمُومٍ،
وَقَالَ عُمَرُ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ - فِي قِيَامِ رَمَضَانَ: نِعْمَتُ
الْبِدْعَةُ. هَذَا هُوَ آخِرُ كَلَامِ الشَّيْخِ فِي " تَهْذِيبِ
الْأَسْمَاءِ " وَاللُّغَاتِ. وَرُوِيَ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ: مَا رَأَوْهُ
الْمُسْلِمُونَ حَسَنًا فَهُوَ عِنْدَ اللَّهِ حَسَنٌ».
🔸ترجمه: «{گمراهی است} نویسندۀ کتاب الأزهار
می‌گوید: {یعنی هر بدعتی که بد باشد، گمراهی است، بخاطر این فرمودۀ پیامبر صلی
الله علیه وآله وسلم که می‌فرماید: "هرکس در اسلام سنت نیکویی پایه گذاری کند
پس پاداش آن و پاداش کسی که به آن عمل کند برای او خواهد بود". (برای مثال)
ابوبکر و عمر قرآن را جمع کردند و زید آن را در مصحف نوشت و در زمان خلافت عثمان
رضی الله عنهم، نو شد}. النووی می‌گوید: {بدعت هر آن چیزی است که بر غیر مثال سابق
ایجاد شده باشد و در شرع، احداث آنچه است که در زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله
وسلم نبوده است. و این فرموده‌اش: "هر بدعتی گمراهی است" عام مخصوص است.
شیخ عزالدین بن عبدالسلام در آخر کتاب القواعد می‌گوید: بدعت یا واجب است مانند یاد
گرفتن نحو برای فهمیدن کلام الله و رسولش، و مانند تدوین اصول فقه، و تدوین کلام
دربارۀ جرح و تعدیل. و یا حرام است مانند مذهب جبریه و قدریه و مرجئه و مجسمه. و
رد زدن بر اینها از بدعت‌های واجب است چون حفظ شریعت از این بدعت‌ها فرض کفایه
است. و یا مندوب است مانند احداث کاروان‌سرا و مدارس و هر کار نیکویی که در صدر
اول انجام نشده باشد، مانند خواندن تراویح به جماعت، و صحبت دربارۀ نکات ریز صوفیه.
و اما مکروه همانند آراستن مساجد و آراستن مصحف، یعنی نزد شافعیه؛ و اما نزد حنفیه
که مباح است. اما مباح: همانند دست دادن بعد از نماز صبح و عصر، یعنی نزد شافعی‌ها
باز؛ وگرنه نزد حنفیه مکروه است. و مانند توسّع در غذاها و نوشیدنی‌ها و وسایل خانۀ
گوناگون و رنگارنگ و ... که باز دربارۀ کراهیت بعضی از اینها اختلاف هست چنانکه
آمد. الشافعی رحمه الله می‌گوید: آنچه که مخالف با کتاب یا سنت یا اثر یا اجماع ایجاد
شده باشد، گمراهی است. و آنچه از خیر ایجاد شده باشد که مخالف چیزی از اینها نباشد
پس نوپیدایی ناپسند نیست. و عمر رضی الله عنه دربارۀ قیام رمضان گفت: بدعت نیکویی
است}. این انتهای کلام شیخ النووی در کتابش تهذیب الأسماء واللغات است. و از ابن
مسعود روایت شده: آنچه که مسلمانان آن را نیکو ببینند پس آن چیز نزد الله نیز نیکو
است».
🗒 مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح
(1/223-224).
🔹و امام محمد بن اسماعيل بن صلاح بن محمد الحسنی
الکحلانی سپس الصنعانی، ابو ابراهیم عزالدین، که همانند اسلافش به امیر معروف است
(متوفی 1182 هـ) می‌گوید: «{وَشَرَّ الْأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا} الْمُرَادُ
بِالْمُحْدَثَاتِ مَا لَمْ يَكُنْ ثَابِتًا بِشَرْعٍ مِنْ اللَّهِ ، وَلَا مِنْ
رَسُولِهِ { وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ } الْبِدْعَةُ لُغَةً مَا عُمِلَ عَلَى
غَيْرِ مِثَالٍ سَابِقٍ ، وَالْمُرَادُ بِهَا هُنَا مَا عُمِلَ مِنْ دُونِ أَنْ
يَسْبِقَ لَهُ شَرْعِيَّةٌ مِنْ كِتَابٍ ، وَلَا سُنَّةٍ (رَوَاهُ مُسْلِمٌ)
وَقَدْ قَسَّمَ الْعُلَمَاءُ الْبِدْعَةَ خَمْسَةَ أَقْسَامٍ وَاجِبَةٌ : كَحِفْظِ
الْعُلُومِ بِالتَّدْوِينِ ، وَالرَّدِّ عَلَى الْمَلَاحِدَةِ بِإِقَامَةِ
الْأَدِلَّةِ . وَمَنْدُوبَةٌ : كَبِنَاءِ الْمَدَارِسِ . وَمُبَاحَةٌ : كَالتَّوْسِعَةِ
فِي أَلْوَانِ الْأَطْعِمَةِ ، وَفَاخِرِ الثِّيَابِ . وَمُحَرَّمَةٌ
وَمَكْرُوهَةٌ : وَهُمَا ظَاهِرَانِ فَقَوْلُهُ : كُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ عَامٌّ
مَخْصُوصٌ».
🔸ترجمه: «{بدترین امور نوپیداهای آنهاست}
مراد از نوپیداها، آنچه است که با تشریع خدا و رسولش ثابت نشده باشد. {هر بدعتی
گمراهی است} بدعت در لغت: آنچه است که بر غیر مثال سابق به عمل آمده باشد و مراد
از آن در اینجا: عملی است که بدون اینکه شرعیت آن عمل از کتاب و سنت بر آن عمل
سبقت گرفته باشد، انجام شده باشد. و علما بدعت را به پنج بخش تقسیم کرده‌اند، واجب
مانند حفظ علوم بوسیلۀ تدوین آن، و رد بر ملاحده با اقامۀ ادله. و مندوب مانند
ساختن مدارس. و مباح مانند توسعه در غذاهای گوناگون و لباس‌های فاخر. و حرام و
مکروه که آشکار هستند. پس این فرموده‌اش: {هر بدعتی گمراهی است} عام مخصوص است».
🗒 سبل السلام (1/402).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر