🔹ابن تیمیه رحمه الله می‌گوید: «واحتج هؤلاء المنكرون للشفاعة بقوله تعالى: {واتقوا يوما لا تجزي نفس عن نفس شيئا ولا يقبل منها شفاعة ولا يؤخذ منها عدل} وبقوله: {ولا يقبل منها عدل ولا تنفعها شفاعة} وبقوله: {من قبل أن يأتي يوم لا بيع فيه ولا خلة ولا شفاعة} وبقوله: {ما للظالمين من حميم ولا شفيع يطاع} وبقوله: {فما تنفعهم شفاعة الشافعين} . وجواب أهل السنة أن هذا يراد به شيئان: أحدهما: أنها لا تنفع المشركين كما قال تعالى في نعتهم: {ما سلككم في سقر} {قالوا لم نك من المصلين} {ولم نك نطعم المسكين} {وكنا نخوض مع الخائضين} {وكنا نكذب بيوم الدين} {حتى أتانا اليقين} {فما تنفعهم شفاعة الشافعين} فهؤلاء نفي عنهم نفع شفاعة الشافعين لأنهم كانوا كفارا. والثاني: أنه يراد بذلك نفي الشفاعة التي يثبتها أهل الشرك ومن شابههم من أهل البدع: من أهل الكتاب والمسلمين الذين يظنون أن للخلق عند الله من القدر أن يشفعوا عنده بغير إذنه كما يشفع الناس بعضهم عند بعض فيقبل المشفوع إليه شفاعة شافع لحاجته إليه رغبة ورهبة وكما يعامل المخلوق المخلوق بالمعاوضة. فالمشركون كانوا يتخذون من دون الله شفعاء من الملائكة والأنبياء والصالحين ويصورون تماثيلهم فيستشفعون بها ويقولون: هؤلاء خواص الله فنحن نتوسل إلى الله بدعائهم وعبادتهم ليشفعوا لنا كما يتوسل إلى الملوك بخواصهم لكونهم أقرب إلى الملوك من غيرهم فيشفعون عند الملوك بغير إذن الملوك وقد يشفع أحدهم عند الملك فيما لا يختاره فيحتاج إلى إجابة شفاعته رغبة ورهبة. فأنكر الله هذه الشفاعة فقال تعالى: {من ذا الذي يشفع عنده إلا بإذنه}...
فهذه الشفاعة
التي أثبتها المشركون للملائكة والأنبياء والصالحين حتى صوروا تماثيلهم وقالوا:
استشفاعنا بتماثيلهم استشفاع بهم وكذلك قصدوا قبورهم وقالوا: نحن نستشفع بهم بعد
مماتهم ليشفعوا لنا إلى الله وصوروا تماثيلهم فعبدوهم كذلك وهذه الشفاعة أبطلها
الله ورسوله وذم المشركين عليها وكفرهم بها».
🔸ترجمه: «و منکرین شفاعت به این فرمودۀ
خداوند متعال احتجاج می‌کنند:
▫️﴿وَٱتَّقُواْ
يَوۡمٗا لَّا تَجۡزِي نَفۡسٌ عَن
نَّفۡسٖ شَيۡٔٗا وَلَا
يُقۡبَلُ مِنۡهَا شَفَٰعَةٞ وَلَا
يُؤۡخَذُ مِنۡهَا عَدۡلٞ وَلَا
هُمۡ يُنصَرُونَ٤٨﴾ [البقرة: 48]
«و از
روزی بترسید که کسی از کسی کفایتی نکند، و از او شفاعت پذیرفته نمی‌شود، و نه از
او تاوان و فدیه گرفته می‌شود، و نه یاری می‌شوند».
▫️و به این
فرموده‌اش احتجاج می‌کنند: ﴿وَلَا يُقۡبَلُ مِنۡهَا عَدۡلٞ وَلَا تَنفَعُهَا شَفَٰعَةٞ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ١٢٣﴾ [البقرة: 123]
«و هیچ
گونه تاوان و فدیه از او پذیرفته نمی‌شود، و شفاعت او را سود نمی‌دهد، و یاری نمی‌شوند».
▫️و به این
فرموده‌اش احتجاج می‌کنند: ﴿مَا لِلظَّلِمِينَ مِنۡ حَمِيمٖ وَلَا شَفِيعٖ
يُطَاعُ١٨﴾ [غافر: 18]
«برای
ستمکاران نه دوستی وجود دارد، و نه شفیعی که (شفاعتش) پذیرفته شود».
▫️و به این
فرموده‌اش احتجاج می‌کنند: ﴿فَمَا تَنفَعُهُمۡ شَفَٰعَةُ ٱلشَّفِعِينَ٤٨﴾ [المدثر:
48]
«پس
شفاعت شفاعت‌کنندگان به آنها سودی نمی‌بخشد».
👈و پاسخ اهل سنت این است که منظور از این آیات
دو چیز است:
1️⃣یکی: اینکه شفاعت به «مشرکان» نفع نمی‌رساند
▫️چنانکه
خداوند متعال در توصیف آنان می‌فرماید: ﴿مَا سَلَكَكُمۡ فِي سَقَرَ٤٢ قَالُواْ
لَمۡ نَكُ مِنَ ٱلۡمُصَلِّينَ٤٣ وَلَمۡ نَكُ نُطۡعِمُ ٱلۡمِسۡكِينَ٤٤ وَكُنَّا
نَخُوضُ مَعَ ٱلۡخَآئِضِينَ٤٥ وَكُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوۡمِ ٱلدِّينِ٤٦ حَتَّىٰٓ
أَتَىٰنَا ٱلۡيَقِينُ٤٧ فَمَا تَنفَعُهُمۡ شَفَٰعَةُ ٱلشَّفِعِينَ٤٨﴾ [المدثر:
42-48]
«چه چیز
شما را به سقر (دوزخ) درآورد؟(42) گویند: ما از نمازگزاران نبودیم(43) و بی‌نوا(یان)
را طعام نمی‌دادیم(44) و پیوسته همراه یاوه‌گویان (و اهل باطل) هم‌صدا می‌شدیم(45)
و همواره روز جزا را تکذیب می‌کردیم(46) تا زمانی که مرگ به سراغ‌مان آمد(47) پس
شفاعت شفاعت‌کنندگان به آنها سودی نمی‌بخشد(48)».
✔️پس سود بخش بودن شفاعت شفاعت کنندگان را از آنها
نفی کرد چون کفار بودند.
2️⃣و پاسخ دوم: اینکه منظورش از این آیات، نفی
کردن آن نوع شفاعتی است که مشرکان و مبتدعان اثبات می‌کردند، مبتدعانی از اهل کتاب
و از مسلمانان که گمان می‌کنند بعضی از مخلوقات در نزد خداوند از چنان قدر و منزلتی
برخوردارند که می‌توانند بدون نیاز به اجازۀ خداوند شفاعت کنند، به همان شکلی که
بعضی از مردم نزد بعضی دیگر شفاعت می‌کنند و آن کسی که نزدش شفاعت شده است مجبور
است بخاطر احتیاجی که از روی رغبت و رهبت به شفاعت‌کننده دارد، شفاعتش را قبول
کند.
▫️پس
مشرکان شفیعانی من دون الله از ملائکه و پیامبران و صالحان اتخاذ می‌کردند و مجسمه‌های
آنان را درست می‌کردند و از آنان درخواست شفاعت می‌کردند و می‌گفتند: اینها خواص
الله هستند پس ما اینها را دعا و عبادت می‌کنیم تا برایمان شفاعت کنند و به خداوند
نزدیک شویم، درست به همان شکلی که بوسیلۀ خواص پادشاهان به پادشاهان نزدیک می‌شویم.
چون خواص پادشاهان به نسبت دیگران به پادشاهان نزدیک‌تر هستند و می‌توانند نزد
پادشاهان بدون اجازۀ آنان شفاعت کنند. مثلاً یکی از خواص (و نزدیکان) پادشاه در
نزد پادشاه دربارۀ چیزی که پادشاه نمی‌خواهد انجام بدهد شفاعت می‌کند، و آن پادشاه
از روی رغبت و رهبتی که به خواصش دارد (یعنی به کارهایی که خواصش برای او انجام می‌دهد
احتیاج دارد و از اینکه برایش کار نکند می‌ترسد) پس ناچار است که شفاعت خواصش را
قبول کند.
▫️و
خداوند چنین شفاعتی را انکار کرده است و می‌فرماید: {مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ
عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ} [البقرة: 255]
« کیست
که در نزد او جز با اجازۀ او شفاعت کند».
▫️و می‌فرماید:
﴿۞وَكَم مِّن مَّلَكٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ لَا تُغۡنِي شَفَٰعَتُهُمۡ شَيًۡٔا
إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ أَن يَأۡذَنَ ٱللَّهُ لِمَن يَشَآءُ وَيَرۡضَىٰٓ٢٦﴾ [النجم:
26]
«و چه بسیار
فرشتگانی که در آسمان‌ها هستند که شفاعت آنها هیچ سودی نمی‌بخشد، مگر پس از آنکه
الله برای هرکس که بخواهد اجازه دهد و راضی باشد».
▫️و
دربارۀ ملائکه می‌فرماید: ﴿وَقَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَلَدٗاۗ سُبۡحَٰنَهُۥۚ بَلۡ عِبَادٞ مُّكۡرَمُونَ٢٦ لَا يَسۡبِقُونَهُۥ بِٱلۡقَوۡلِ
وَهُم بِأَمۡرِهِۦ يَعۡمَلُونَ٢٧ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا
خَلۡفَهُمۡ وَلَا يَشۡفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ٱرۡتَضَىٰ وَهُم مِّنۡ خَشۡيَتِهِۦ
مُشۡفِقُونَ٢٨﴾ [الأنبياء: 26-28]
«و
گفتند: (الله) رحمان فرزندی برگزیده است او منزه است، بلکه آنان (= فرشتگان)
بندگان گرامی(او) هستند(26) (هرگز) در سخن بر او پیشی نمی‌گیرند، و به فرمان او
کار می‌کنند(27) (الله) آنچه که در پیش روی آنها است، و آنچه که پشت سر آنهاست می‌داند،
و آنها جز برای کسی‌که (الله از او خشنود باشد و) بپسندد، شفاعت نمی‌کنند، و آنها
از ترس او بیمناک اند(28)».
▫️و می‌فرماید:
﴿قُلِ ٱدۡعُواْ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ لَا يَمۡلِكُونَ مِثۡقَالَ
ذَرَّةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا لَهُمۡ فِيهِمَا مِن شِرۡكٖ
وَمَا لَهُۥ مِنۡهُم مِّن ظَهِيرٖ٢٢ وَلَا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ عِندَهُۥٓ إِلَّا
لِمَنۡ أَذِنَ لَهُۥۚ﴾ [سبأ: 22-23]
«(ای پیامبر!)
بگو: کسانی را که غیر از الله (إله خود) می‌پندارید، (به فریاد) بخوانید، (آنها)
هم‌وزن ذره‌ای در آسمان‌ها و در زمین مالک نیستند، و در (آفرینش و تدبیر) آن دو هیچ
شرکتی ندارند، و او (= الله) از میان آنها یاور و پشتیبانی ندارد(22) و شفاعت نزد
او سود نبخشد؛ مگر برای کسی‌که (او خود) برایش اجازت داده باشد».
▫️و می‌فرماید:
﴿وَيَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُمۡ وَلَا يَنفَعُهُمۡ
وَيَقُولُونَ هَٰؤُلَآءِ شُفَعَٰؤُنَا عِندَ ٱللَّهِۚ قُلۡ أَتُنَبُِّٔونَ ٱللَّهَ
بِمَا لَا يَعۡلَمُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ سُبۡحَٰنَهُۥ
وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ١٨﴾ [يونس: 18]
«و غیر
از الله چیزهای را می‌پرستند که نه به آنها زیانی می‌‌رساند و نه سودشان می‌بخشد،
و می‌گویند: اینها (= بت‌ها) شفیعان ما نزد الله هستند بگو: آیا الله را به چیزی
که در آسمان‌ها و در زمین نمی‌داند، خبر می‌دهید؟! منزه است او، و از آنچه با او
شریک می‌سازند برتر است».
▫️و می‌فرماید:
﴿وَأَنذِرۡ بِهِ ٱلَّذِينَ يَخَافُونَ أَن يُحۡشَرُوٓاْ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ لَيۡسَ
لَهُم مِّن دُونِهِۦ وَلِيّٞ وَلَا
شَفِيعٞ لَّعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ٥١﴾
[الأنعام: 51]
«و با آن
(= قرآن) کسانی را که می‌ترسند به سوی پروردگارشان گرد آیند؛ بیم ده (زیرا که) برایشان
(در آن روز) دوست و شفیعی جز او (= خدا) نیست؛ باشد که پرهیزگاری پیشه کنند».
▫️و می‌فرماید: ﴿ٱللَّهُ
ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ
ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ مَا لَكُم مِّن دُونِهِۦ مِن وَلِيّٖ وَلَا
شَفِيعٍۚ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ٤﴾ [السجدة: 4]
«الله کسی
است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آنهاست در شش روز آفرید، سپس بر عرش قرار
گرفت، شما را جز او هیچ کار ساز و شفیعی نیست، آیا پند نمی‌گیرید؟!».
▫️و می‌فرماید:﴿وَلَا
يَمۡلِكُ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِ ٱلشَّفَٰعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِٱلۡحَقِّ
وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ٨٦﴾ [الزخرف: 86]
«و کسانی
را که به جای او می‌خوانند، اختیار شفاعت ندارند، مگر کسانی‌که به حق گواهی دادند،
و آنان (به خوبی) می‌دانند».
▫️و می‌فرماید:
﴿وَلَقَدۡ جِئۡتُمُونَا فُرَٰدَىٰ كَمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ أَوَّلَ مَرَّةٖ
وَتَرَكۡتُم مَّا خَوَّلۡنَٰكُمۡ وَرَآءَ ظُهُورِكُمۡۖ وَمَا نَرَىٰ مَعَكُمۡ
شُفَعَآءَكُمُ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُمۡ أَنَّهُمۡ فِيكُمۡ شُرَكَٰؤُاْۚ لَقَد
تَّقَطَّعَ بَيۡنَكُمۡ وَضَلَّ عَنكُم مَّا كُنتُمۡ تَزۡعُمُونَ٩٤﴾ [الأنعام: 94]
«و (در
روز قیامت الله می‌فرماید:) همانا شما، یکه (و تنها) به سوی ما آمدید، همان‌گونه
که روز اول شما را آفریدیم، و آنچه را به شما بخشیده بودیم، پشت سرتان رها کردید،
و شفیعانی را که شریک در (امور) خود می‌پنداشتید با شما نمی‌بینیم، مسلماً (پیوند
و روابط) میان شما بریده شده است، و آنچه را (خدایان و حامیان خود) می‌پنداشتید،
از شما دور و گم شده‌اند».
▫️و می‌فرماید:
﴿أَمِ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ شُفَعَآءَۚ قُلۡ أَوَلَوۡ كَانُواْ لَا
يَمۡلِكُونَ شَيۡٔٗا وَلَا
يَعۡقِلُونَ٤٣ قُل لِّلَّهِ ٱلشَّفَٰعَةُ جَمِيعٗاۖ لَّهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ
ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ٤٤ وَإِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَحۡدَهُ ٱشۡمَأَزَّتۡ
قُلُوبُ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِۖ وَإِذَا ذُكِرَ ٱلَّذِينَ مِن
دُونِهِۦٓ إِذَا هُمۡ يَسۡتَبۡشِرُونَ٤٥﴾ [الزمر: 43-45]
«آیا غیر
از الله شفیعانی گرفته‌اند؟! (به آنها) بگو: اگر چه مالک چیزی نباشند، و (چیزی را)
درک نکنند (باز هم از آنها شفاعت می‌طلبید)(43) بگو: تمام شفاعت از آن الله است،
فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آن اوست، سپس (همگی) به سوی او باز گردانده می‌شوید(44)
و هنگامی‌که الله به تنهایی یاد شود دل‌های کسانی‌که به آخرت ایمان ندارند متنفر
(و بیزار) می‌شود، و هنگامی‌که کسانی غیر از او یاد شوند، آنگاه است که آنها
شادمان می‌شوند(45)».
▫️و می‌فرماید:
﴿يَوۡمَئِذٖ يَتَّبِعُونَ ٱلدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُۥۖ وَخَشَعَتِ ٱلۡأَصۡوَاتُ
لِلرَّحۡمَٰنِ فَلَا تَسۡمَعُ إِلَّا هَمۡسٗا١٠٨ يَوۡمَئِذٖ لَّا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ
وَرَضِيَ لَهُۥ قَوۡلٗا١٠٩﴾
[طه: 108-109]
«(در) آن
روز، (همگی) دعوت کننده را پیروی کنند، هیچ راه سرپیچی (و مخالفت) نیست، و همۀ
صداها در برابر (الله) رحمان خاشع می‌شود، پس جز صدای آهسته (چیزی) نمی‌شنوی(108)
آن روز شفاعت (هیچ کس) سود نمی‌بخشد، جز کسی‌که (الله) رحمان به او اجازه داده، و
گفتار او را پسندیده است(109)».
▫️و صاحب
یس می‌گوید: ﴿وَمَا لِيَ لَآ أَعۡبُدُ ٱلَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيۡهِ
تُرۡجَعُونَ٢٢ ءَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةً إِن يُرِدۡنِ ٱلرَّحۡمَٰنُ
بِضُرّٖ لَّا تُغۡنِ عَنِّي شَفَٰعَتُهُمۡ شَيۡٔٗا وَلَا يُنقِذُونِ٢٣ إِنِّيٓ إِذٗا لَّفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ٢٤ إِنِّيٓ
ءَامَنتُ بِرَبِّكُمۡ فَٱسۡمَعُونِ٢٥﴾ [يس: 22-25]
«و چه
شده است مرا که پرستش نکنم کسی را که مرا آفریده است، (همه) به سوی او باز گردانده
می‌شوید؟(22) آیا غیر از او إله‌هایی را بر گزینم که اگر (الله) رحمان بخواهد به
من زیانی برساند، شفاعت آنها چیزی را از من دفع نمی‌کند (و کمترین فایدۀ برایم
ندارد) و مرا نجات نخواهند داد؟!(23) (اگر چنین کنم) یقیناً آنگاه من در گمراهی
آشکاری خواهم بود(24) من به پروردگارتان ایمان آورده‌ام، پس (سخنان) مرا بشنوید(25)».
▫️پس این
شفاعتی که مشرکان برای ملائکه و پیامبران و صالحین اثبات می‌کردند تا اینکه مجسمه‌های
آنان را نیز ساختند و گفتند استشفاع ما به مجسمه‌هایشان همان استشفاع به آنان است،
و همچنین قصد قبرهای آنان را کردند و گفتند: ما بعد از مرگشان به آنان استشفاع می‌کنیم
تا نزد خداوند برایمان شفاعت کنند، و مجسمه‌های آنان را ساختند و به این شکل آنان
را عبادت کردند، پس این چنین شفاعتی را خداوند و رسولش باطل ساخته‌اند و مشرکان را
بخاطر اعتقاد به چنین شفاعتی سرزنش کرده و بخاطرش آنان را کافر دانسته‌اند». انتها
🗒مجموع الفتاوی، ج 1 صص 149- 151.
👈چنانکه می‌بینید اهل بدعت با استناد به ظاهر
آیاتی که در آن خداوند شفاعت را نفی کرده است؛ اعتقاد به شفاعت را رد کرده‌اند و شیخ
الاسلام ابن تیمیه در رد بر آنان می‌گوید که منظور از این آیات نفی مطلق شفاعت نیست،
بلکه منظور از این آیات دو چیز است. یکی نفی کردن شفاعت از کفار است. و دوم نفی
کردن شفاعتی است که شخص در آن معتقد است شافع بدون نیاز به اذن الله می‌تواند
شفاعت نافذ انجام بدهد.
👈و شیخ الاسلام ابن تیمیه شفاعت خواستن از
مردگان را بطور مطلق شرک ندانسته است و اهل بدعتی که خود را به شیخ الاسلام ابن تیمیه
نسبت می‌دهند، با قیچی کردن و گزینشی انتخاب کردن اقوال شیخ، می‌خواهند بدعت خود
را به ابن تیمیه نسبت بدهند، در حالی که باید بین اقوال علما جمع نمود و سخن صریح
الدلاله آنها را با سخن محتمل الدلاله شان، رد نکرد.
✔️پس ای خوانندۀ گرامی، بدان که آن نوع
درخواست شفاعتی شرک است که معتقد باشی شافع بدون نیاز به اذن الله می‌تواند شفاعت
کند، و مجرد درخواست شفاعت از یک مخلوق (حال چه زنده باشد چه مرده) شرک نیست.
با تشکر: مجاهد دین
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر